Pasku Des-empaketa

Yamá: ‘Dia di dianan’  Pa hopi e ta un temporada di bunita memoria.

E selebrashon di Kristu Su nasementu na Bètlehèm.

Pa otronan e ta un bon oportunidat di hasi negoshi. 

I pa algun otro tambe e tin nifikashonnan pagano.

Kon abo ta selebrá Pasku?

Historia, mito i tradishon

Den e Hemisferio Nort den desèmber, ora solo ta mas leu for di ekuator, riba 21 di desèmber, ta e dia di mas kòrtiku i e anochi di mas largu di aña. E dia aki ta wòrdu identifiká komo ‘Winter Solstice’. Den siglonan antaño pa e mundu pagano esaki tabata e dia mas apropiá pa praktiká i selebrá e obranan di skuridat. 

Ta riba e dia aki Pasku tin su origen den Oropa. 

Na Scandinavia nan tabata adorá e dios di seksualidat i fertilidat ku yama Yule, un selebrashon di 12 dia.

Un pida palu grandi tabata wòrdu dekorá i sendé na kandela, pa keda kima 12 dia. Nan tabata sakrifiká hende i bestia den e kandela riba kada un di e dianan akompañá ku fiestanan parandero, pa hasi kontakto ku spirítunan i pa sigurá ku solo lo sali despues di wenter. 

Na mes momento den Emperio Romano, nan tabata adorá diosnan falsu manera Dionysus, Attis, Bachus, e diosnan di fertilidat i di biña.  Un otro dios ku yama Mithra, e dios di solo i lus ku nan tabata adorá pa un grupo di hende ku influensha, a nase 25 di desèmber. Nasementu di Mithra ta simbolisá regreso di solo, despues di wenter i segun solo ta bira mas fuerte, Mithra tambe ta krese. Durante e selebrashon pa Mithra nan tabata pèrmití tur sorto di krimen, perversidat seksual i bagamunderia. Asta muchanan tambe ta partisipá.

Mithra: dios di solo, segun fábula a nase 25 di desèmber

Na aña 270 AD Emperador Aurelian a hasi e fiesta mas ofisial i a deklará 7 dia di fiesta kulminando ku un dia di duna regalo riba 25 di desèmber, selebrando nasementu di dios di solo.

E fiesta aki despues a bira e fiesta di Saturnalia, onrando e dios

Saturno, e dios di abundansha. Di e ‘Saturn’ nos tin e palabra ingles ‘Saturday’(djasabra). Despues ora Roma a invadí Britania (Inglatera) nan kustumbernan a drenta einan tambe. Saturnalia na Inglatera a bira konosí komo e fiesta di bobonan ‘feast of fools’.

Paganismo den Kristianismo

Den siglo 4 AD e gobièrnu a aprobá e iglesia na Roma pa na luga di stòp e fiestanan pagano, adaptá nan den Kristianismo ya asina por gana e paganonan pa kombertí na Kristianismo, pero e paganonan a sigui selebrá nan fiestanan mesklá den Kristianismo. (p.e.Halloween i Karnaval)

Asina iglesia a konfundí historia dor di pone Hesus su nasementu kai pareu ku esun di e dios pagano Mithra ya ku Hesus no tin un fecha spesífiko di nasementu menshoná den beibel.

Asina e nasementu di e dios di solo a bira nasementu di e Yu di Dios. Den siglo 7 AD Papa Gregory I a ordená Augustine pa inkorporá tur fiesta i práktikanan pagano den iglesia Romano. E fiesta di Saturnalia a bira ‘Christ Mass’ (Misa di Kristu) ku pa nos ta Pasku.

Pasku na Inglatera i Merka

Durante ‘Middeleeuwen’ (Edat Medio) Pasku a yega su punto kulminante kaminda tabatin aktonan seksual riba kaya, krimen i ritualnan pagano di e Druidonan.

E fiestanan sangriente aki a sali asina for di man ku den 1652 despues di e ehekushon di Rey Charles I, nan a para selebrashon di Pasku na Inglatera, kaminda a sigui un reforma religioso, dirigí dor di e Puritano Oliver Cromwell.

E Puritanonan a tuma e mandato bíbliko ku ta rekerí pa Kristianismo ta puru i separá for di paganismo hopi na serio.

Apesar di nan esfuerso, selebrashonnan a keda den skondí. Den aña 1656 despues di solamente 4 aña ku nan a prohibí e fiestanan, e pueblo a demandá pa legalisá e fiesta di Pasku. Ora Charles II a subi trono ela restourá e monarkia Ingles i huntu kuné e selebrashon di Pasku. E Puritanonan a sali for di Inglatera i bai Merka, pa nan por ta liber pa adorá Dios sin ta bou di herarkia i korupshon ingles. Nan a bin ku e konosementu di práktikanan pagano i nan peligernan, i pa 200 aña nan a logra tene e fiestanan pagano for di Kristianismo. Reverend Cotton Mather a bisa: “Bo por, ku un konsenshi limpi, pensa ku bo Salbador Santu ta wòrdu honrá ku bebida stèrki, bagamunderia i un misa ku ta pas pa e diosnan Bachus i Saturno?”

Pero e pueblo general su deseo pa fiesta na un manera mundano a pone ku nan a kuminsá selebrá Pasku bèk den e forma pagano.  Den 1828 e fiesta di Saturnalia òf Pasku a sali asina for di man na New York ku pa promé biaha a pone polis riba kaya pa kontrolá e fiesta. Den hopi estado na Merka e tempu ei, no tabata selebrá Pasku den grandi, asta na hopi kaminda e tabata prohibí.

E últimonan pa selebrá Pasku tabata e iglesianan pero despues nan tambe a kuminsá inkorporá esaki den nan ‘zondagsschoolnan’.

Tabata e buki di Charles Dickens ‘A Christmas Carol’ ku a graba e fiesta di Pasku den kurason di tur Merikano. 

Ora Charles a bin Merka den 1857 pa promové su obra, ela konta e historia dilanti un gran oudiensia. Akinan e fiesta di palu di pasku, famia i lus a haña otro nifikashon i bira iresistibel pa no partisipá. Na 1875 e Puritanonan a pèrdè e bataya i 1890 tur estado Merikano a vota pa hasi Pasku un fiesta legal. 

Kustumbernan di Pasku

12 dia di Pasku / dia di Tres Rei:

E selebrashon di 12 dia di pasku a sali for di e selebrashon di e ídolo Yule, kuminsando 26 di desèmber pa 6 di yanüari.  

Despues a skohe 6 di yanüari  komo ‘dia di tres rei’, e dia ku supuestamente e tres reinan a bin duna Hesus regalo, pero Beibel ta bisa ku nan tabata sabionan di oriente. E no ta bisa ni tres, ni reinan. Tampoko ku nan a trese e regalonan den e stal, pasobra nan a yega na e kas kaminda Hesus tabata Mateo 2:11(Beibel Santu) mas o ménos 2 aña despues. Tin indikashon ku e sabionan tabata desendiente hudiu ku tabata na Babilonia, for di tempu ku nan a wòrdu hibá den eksilio den tempu di Nebukadnèsar 586 aña promé ku Kristu. Ta e hudiunan tabata sa di e profesia di e strea (E Mesias) den Numbernan 24:17. Ademas Daniel, ku tabata e sabio prinsipal di

Babilonia,  ta menshoná eksaktamente den ki aña e Mesias lo nase.

Fecha di Hesus Su nasementu:

Lo tin un motibu dikon Beibel no a bisa ki fecha Hesus a nase, pero pa motibu ku, entre otro, wardadónan di karné temporada di wenter no ta sali anochi ku nan karnénan, nos por konkluí ku E no a nase den desèmber. Tambe e Romanonan lo no a eksigí un senso di e pueblo di Israel den wenter, pero mas bien despues di e kosecha di zomer ora ku e senso lo no afektá e ekonomia muchu.

Por kalkulá e fecha berdadero, ku probablemente Hesus a nase den sèptèmber durante e fiesta di Tabernakel. Lev. 23 Sin bai muchu profundo, den Lukas 1:5 tin skibí ku e saserdote

Zacharias tabata di e grupo di Abias. For di 1Kron.24:10 nos por

mira ku e grupo di Abias tabata e di ocho grupo pa sirbi un siman den e promé mitar i un siman den e di dos mitar di e aña hudiu, ku ta kuminsá den nos Mart òf Aprel. Durante su promé turno di sirbi den Tempel (± yüni) e angel a bis’e ku e lo haña un yu hòmber, ku a bira Juan Boutista.Gabriel a wòrdu mandá serka Maria ora ku Elisabèt, kasá di Zacharias tabata seis luna na estado, pues den desèmber; 9 luna despues, Hesus ta nase den sèptèmber.

E lampi sendé:

Tabatin kustumber di buta un lampi di zeta sendé den bentana pa laga bisiñanan sa ku nan tambe ta partisipá na e fiesta pagano di e dios Yule. Na Merka esaki a kuminsá dor di imigrantenan di Scandinavia.

Dòrná ku mata i taki di palu:

Durante Saturnalia nan ta dòrna kasnan ku baranan di ‘Holy’ (un tipo di palu)i asina rekonosé e poder di e dios di naturalesa, pa e por protehá e kas. Segun ritualnan di Wicca, trahando e matanan den forma di sírkulo ta aksentuá e poder mágiko. Ta p’esei e krans.

Mistletoe:

Ora Mistletoe wòrdu uza den un ritual di Wicca e por influensiá un muhé pa deseonan seksual.  Esaki a trese e kustumber di kologá un Mistletoe riba kozein di un porta, pasobra si topa un hende muhé den e porta mester dun’e un sunchi i e no mag resistí.    

Palu di Pasku:

Por debatí kiko ta e origen di palu di pasku pero sigur ta, ku e ta di origen pagano kaminda e palu ‘Evergreen’ semper a wòrdu adorá komo un dios. 

Motibu ta ku e ta e úniko palu ku no ta muri durante di wenter, pero ta keda bèrdè i bibu kaminda ku otro palu i matanan ta mustra seku i morto. Pa nan e tabata representá bida eterno i speransa pa e aña benidero.

Durante wenter nan ta kòrta e palu, tres’e paden i dekoré komo un idolo pa adorá. Segun nan, tin spiritu ta biba den e palu ku ta trese kalor den kas durante di wenter. 

Druidunan tabata dekorá e palu ku diferente opheto di prosperidat, p.e.: sèn pa rikesa, ‘charms’ pa amor i fertilidat, bèlnan pa sa si e spirítunan ta presente i e takinan ta dekorá ku kuminda pa trit e spiritunan.

Den siglo 16 AD na Alemania e tradishon di palu di pasku a kuminsá den Kristianismoora ku Kristiannan a tuma e kustumber over for di e paganonan, dor di trese palu di pasku dorná den nan kas. Rei George I di desendiente Aleman a trese e kustumber Inglatera.

Den 1848 ‘London Illustrated News’ a publiká e potrèt di reina Victoria i e famia real banda di un palu di pasku dekorá, ku konsekuensia ku den un par di aña kasi tur kas naInglatera tabatin nan mes palu di pasku pa demostranan rèspèt na e monarkia Ingles.  Imigrantenan Aleman ku a bai biba Pensilvania a trese e kustumber  Merka na 1830 i pa 1890 adornonan di pasku tabata wòrdu importa for di Alemania. Dimes depues e kustumber a bin Korsou.

Santa Claus, San Nikolás i Zwarte Piet

San Nikolás ta un bon ehèmpel di paganismo den Kristianismo.

E ta konosí komo un meskla di diferente tradishon.

Den mayoria kultura lo bo tende di e tradishon di e ‘dios di kurason’ ku ta protehabo, yudabo kushiná, sòru pa e yunan, etc. 

Durante un temporada den wenter, e dios ta bin bistí na korá, bahando den chimenea pa rekompensá esunnan ku a agrad’e i maldishoná sobrá.

Na Skandinavia San Nikolás/Santa Claus/Papa Pasku su orígen tabata den e forma di Woden, e dios di tormenta. 

Di Woden nos tin e palabra Ingles ‘Wednesday’ (djarason) Un homber grandi ku un barba largu ku ta habitá den selva i durante temporada di ‘Wenter Solstice’ ta biaha den shelu riba un schimmel (un kabai blanku), disidiendo ken lo muri i ken lo biba. P’esei mayoria hende na Skandinavia tabatin miedu di e dios aki. 

Na Inglatera dios Woden, dios di tormenta a bira Papa Pasku

Na Inglatera Woden a kambia bira Papa Pasku ku ta dòrná ku takinan di ‘Holy’ i ta biaha di siudat pa siudat, bebiendo fuma, tumando parti na e fiesta di bobonan; Saturnalia ku a bira Pasku. Hopi biaha e ta wòrdu akompañá pa un chubatu ku kachu; e símbolo di satanistanan.

Segun e tradishon di iglesia katóliko tabatin un obispo Turko ku yama San Nikolás (280-342), konosí komo e santu patriotiko di nabegantenan. Na Hulanda nan tabata uza su historia pa koregí muchanan mala mucha. 

Despues ku e historia di San Nikolás a meskla ku Woden, su imáhen a bira ku e ta un hòmber grandi ku barba largu blanku i ta kore riba un schimmel. Nikolás ta nifika: esun poderoso. 

Krampus, Beelzebub, Zwarte Piet, Knecht Ruprecht

Tabatin un rumor, ku San Nikolás a kapturá satanas mes i hasié su katibu personal. 

Den diferente kultura e katibu ta wòrdu konosé komo ‘Krampus’, ‘Beelzebub’of  ‘Zwarte Piet’(despues ela kambia pa nifiká un katibu di Moro)

E nòmber Aleman ta ‘Knecht Ruprecht’, deskribí komo un kriatura ku kachu horibel. 

Tin asta kultura kaminda ta Knecht Ruprecht, ta protehá niño Hesus. Den 1620 imigrantenan Aleman i Hulandes a bin Merka i asina trese e tradishon di San Nikolás i Zwarte Piet, pero tabata te 200 aña despues ku ela bira un tradishon na Merka.

Na Hulanda: San Nikolás i Zwarte Piet

E eskritor bestseller Washinton Irving a uza su influensha pa promové San Nikolás den un historia ku a bira hopi popular

‘Bracebridge Hall’. 

Despues un ministro Episkopalian yamá Clement Clark Moore a skibi  ‘A visit from Saint Nicolas’ ku den 1822 a wòrdu re-eskribí i yamá: ‘The night of Christmas’ E historia ta basá riba imigrantenan hulandes i aleman ku a bai biba Merka.

Originalmente ela skirbié solamente pa su yunan pero ora su historia a wòrdu publiká den ‘Choice Sentenal’ na New York ela a bira inmediatamente hopi popular.

Den e buki e bishop San Nikolás a bira un homber ku podernan supernatural ku yama Santa Claus.

Asta Clement a remplasá Zwarte Piet of Knecht Ruprecht pa ocho biná ku kachu, ku tin poder di magia pa bula.

Clement Moore a bira hopi preokupá ku e enfasis lo ta riba Santa Claus i no riba Kristu.

Dor di esaki ela nenga di tuma krédito pa e historia.

Pero e historia a bira asina popular ku e no por a resistié mas. 

Na Merka San Nikolás i Zwarte Piet a bira Santa Claus i Rudolf

40 aña despues e ilustradó polítiko di ‘Harpers Weekly’ Tomas Nest, a dòrna  Santa Claus den mente di mundu dor di kombiná un pintura di Papa Pasku y San Nikolás, pintá ku e faha pretu i bibá na nort pol. Den 1880 Santa Claus a bira kompletamente sekular i a bira negoshi grandi pa negoshantenan.

E amor pa sèn i miedu pa pobresa a bira mas importante ku Kristu mes. Awor Hesus a wòrdu remplasá pa Santa Claus den kurason di e muchanan. E amor ku nan mester tin pa Kristu nan tin pa Santa.

Santa tin poder sobrenatural, e sa pasado i asta futuro di tur hende.

Den su buki e tin tur kos skibí. 

E ta bula den laira, den un anochi e ta bishita tur kas di mundu. Un mito semper ta keda kambia segun nan ta keda sigui konta e historia.

E mito a kuminsá ku un dios ku yama Woden, na Inglatera ela bira Papa Pasku i su chubatu, na Hulanda San Nikolás i satanas of Zwarte Piet, despues na Merka nan a kombiná nan tres i yam’e Santa Claus ku ocho biná ku kachu.**

E tradishon pagano ta sigui kambia, pero Dios Su palabra no ta kambia nunka.  

Durante Pasku tambe tin hopi tristesa i soledat, ku konsekuensia ku tin un oumento di suisidio den desèmber.

Mirando e echo ku hende ta habrí pa skucha evangelio durante Pasku, nos por uza e okashon aki pa kompartí e motibu real dikon Hesus a bini mundu.

No ta pa keda un bebi ela bini, sino pa krese sin peka i muri pa nos pikánan. Piká ta trese kondenashon di E Hues hustu. Rom. 8:1 P’esei nos tin ku aseptá Hesus den nos kurason, pa nos por ta sigur di nos salbashon. 

  1. Atmití ku bo ta un pekador. (Romanonan 3:10,23)
  2. Arepentí sinseramente di tur bo pikánan. (Echonan 17:30) 3) Kere ku Hesus a muri p’abo, a wòrdu derá i a lanta for di morto. (Romanonan 10:9-19) 4) Invitá Hesus bin biba den bo kurason pa E sea bo Señor i Salbador. (Romanonan 10:13)

5) Buska un iglesia kaminda tin otro hende manera bo ku ke  biba pa Dios di bèrdat. (Hebr. 10:25)

Bo por bisa:

 “Señor Hesus, mi ta un pekador i mester di pordon. Mi ta kere ku Bo a deramá bo sanger presioso i a muri pa mi pikánan. Mi ta arepentí di tur mi pikánan i awor mi ta invitá Bo pa bin biba den mi kurason i sea mi Salbador personal.”

Si bo a konfia Señor Hesus komo bo Salbador, bo a kaba di kuminsá un bida nobo kunÉ.

Kuminsá lesa bo Beibel i hasi orashon tur dia, buska un iglesia kaminda nan ta siña ku Beibel ta e palabra di Dios, konta otronan di bo eksperensia.

Hesus a bis’é: “Ami ta e kaminda, bèrdat i bida; ni un hende no ta yega serka Tata, si no pa medio di Mi.”  (Huan 14:6)

Copy Right © Produsí 2007, pa S. Flores, Iglesia Hosanna. Images are not copyrighted.

Salña 135, Telefon 465-2562, hosannacuracao@hotmail.com

Download links for the PDF version:

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s

%d bloggers like this: